20 februari 2014
Geachte dames en heren,
Deze week verschijnt het februarinummer van het Geneesmiddelenbulletin in druk en op de website.
Het hoofdartikel is het laatste deel in een serie van vier artikelen over de behandeling van prostaatcarcinoom. Hier wordt de behandeling besproken van castratieresistent gemetastaseerd prostaatcarcinoom. Er is sprake van castratieresistent prostaatcarcinoom als ondanks chemische of chirurgische castratie (waarmee de testosteronproductie wordt stilgelegd), sprake is van progressie van de aandoening. Behandelmogelijkheden zijn chemotherapie met taxanen, antracyclinederivaten en stikstofmosterdderivaten. Met deze middelen kan een extra overlevingswinst van enkele maanden worden behaald, maar deze winst moet worden afgewogen tegen de bijwerkingen die ernstig en/of zeer hinderlijk kunnen zijn. Andere behandelmogelijkheden zijn met de recent geïntroduceerde hormonale middelen. Deze middelen zijn (nog) niet vergeleken met de genoemde, oudere chemotherapeutica, zodat een plaatsbepaling niet kan worden gegeven. Ten slotte kunnen ondersteunende behandelingen worden toegepast ter preventie van botcomplicaties bij patiënten met botmetastasen, radiofarmaca of radiotherapie ter vermindering van de pijn van botmetastasen. Deze behandelingen kunnen gelijktijdig worden toegepast met de eerder genoemde middelen. Bij het artikel hoort een geaccrediteerde nascholingstoets waarmee artsen en apothekers nascholingspunten kunnen verdienen.
Twee van de vijf prikbordartikelen betreffen standaarden van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). In de NHG-Standaard Atriumfibrilleren wordt voor de eerste lijn een terughoudend beleid ten aanzien van de directe orale antistollingsmiddelen gepropageerd. Deze middelen worden echter wel in de tweede lijn voorgeschreven en daarbij zal dan in de praktijk blijken of en welke meerwaarde de direct werkende middelen hebben, maar het zou wenselijk zijn als deze gegevens voor de marktintroductie worden vastgesteld. Helaas moeten patiënten nu weer worden blootgesteld aan therapeutische experimenten met de inherente maar vermijdbare risico’s. In de NHG-Standaard Diabetes mellitus type2 is terecht (vrijwel) geen plaats voor het voorschrijven van de in de laatste jaren geïntroduceerde nieuwe orale bloedglucoseverlagende middelen (de DPP-4-remmers en GLP-1-agonisten, en het al langer bekende pioglitazon) vanwege het ontbreken van bewijs voor werkzaamheid op harde eindpunten, maar ook omdat de langetermijnveiligheid van deze middelen niet vaststaat en er gegevens beschikbaar zijn gekomen over (ernstige) bijwerkingen. Deze ontwikkelingen illustreren dat een terughoudend beleid met betrekking tot het aanwijzen van nieuwe voorkeursmiddelen in richtlijnen op zijn plaats is.
In de rubriek Consumentenproducten is aandacht voor een Probioticum bij de preventie van antibioticageïnduceerde diarree. In een groot en goed opgezet en uitgevoerd onderzoek kon geen werkzaamheid worden aangetoond.
Publicatiebias, het selectief publiceren van onderzoeksresultaten of het niet-publiceren van onderzoeken met negatieve uitkomsten, is verantwoordelijk voor onjuiste beoordelingen van de effecten van medische behandelingen en leidt meestal tot een te positieve inschatting van deze effecten. De hoofdredacteuren van vooraanstaande medische tijdschriften hebben in 2009 afgesproken dat zij onderzoeken alleen publiceren als deze tevoren zijn aangemeld in een register voor klinisch onderzoek. In het prikbordartikel Medische tijdschriften en publicatiebias blijkt dat met name minder vooraanstaande en kleinere medische tijdschriften aanmelding van gerandomiseerd onderzoek voor publicatie niet verplicht stellen. Hiermee wordt een kans gemist om publicatiebias en misleidende rapportage terug te dringen. Het effect van misleidende rapportage is bekend: overschatten van positieve effecten en onderschatten van negatieve effecten van medicamenteuze behandelingen. Dit resulteert in vermijdbare ziekte en overlijden.
Ten slotte is er in de rubriek Website van de maand aandacht voor Foster Nexthaler. In de reclame wordt de suggestie gewekt dat er sprake is van een nieuw middel dat voor veel astmapatiënten verlichting kan bieden. Het is echter een laatstekeuzemiddel en de ingrediënten zijn al jaren in de handel.
Met vriendelijke groet,
dr D. Bijl, arts-epidemioloog/hoofdredacteur
Redactie Geneesmiddelenbulletin
Domus Medica
Mercatorlaan 1200
3528 BL Utrecht
tel. 030-2823153 of 030-2823360 (secretariaat)
Mob 06538 06548
