Subacute cutane lupus erythematodes toegeschreven aan het gebruik van etanercept

Etanercept (Enbrel®) is een tumornecrosefactor (TNF-a)-antagonist (Gebu 2000; 34: 63-64), die kan worden toegepast bij de behandeling van actieve reumatoïde artritis bij volwassenen, indien de respons op 'disease modifying antirheumatic drugs' (DMARD's) ontoereikend is gebleken. Frequent voorkomende bijwerkingen zijn onder meer huidreacties op de plaats van de injectie en gastro-intestinale reacties. Bij ongeveer 15% van de patiënten vindt vorming van anti-dubbelstrengs-DNA antilichamen plaats, maar deze zouden niet leiden tot het ontstaan van een lupusachtig syndroom.1
De Sectie Geneesmiddelenbewaking van de Inspectie voor de Gezondheidszorg ontving een Nederlandse melding van een subacute cutane lupus erythematodes, toegeschreven aan het gebruik van etanercept.2  Het betrof een 54-jarige vrouw met reumatoïde artritis, die sinds drie maanden werd behandeld met etanercept 25 mg tweemaal per week subcutaan. De diagnose werd gesteld op basis van het klinische beeld, gekenmerkt door rode, jeukende en schilferende huidafwijkingen op rug, benen en borst, en door middel van huidbiopten. Tevens werd er een toename van de concentratie anti-dubbelstrengs-DNA-antilichamen geconstateerd. De patiënte gebruikte geen andere geneesmiddelen die een lupusachtig syndroom zouden kunnen induceren. Na behandeling met lokale corticosteroïden gingen de huidafwijkingen in regressie. Aangezien de symptomen van de reumatoïde artritis goed reageerden op de behandeling met etanercept, werd de behandeling gecontinueerd. Dat de huidafwijkingen ondanks het voortzetten van de behandeling met etanercept in regressie gingen, kan mogelijk worden verklaard door een voorbijgaand immunologisch effect van dit geneesmiddel en/of doordat deze patiënte chronisch werd behandeld met prednison en methotrexaat. Naast deze melding ontving de Inspectie voor de Gezondheidszorg nog drie buitenlandse meldingen over soortgelijke gevallen van cutane lupus erythematodes, ontstaan na de toediening van etanercept.