Quetiapine (merkloos, Seroquel®) behoort tot de atypische antipsychotica. Het gebruik van dergelijke middelen kan gepaard gaan met een groot scala aan bijwerkingen (Gebu 2003; 37: 105-109 en Gebu 2013; 47: 27-33), waaronder gastro-intestinale, zoals obstipatie, ileus en maag-darmperforaties. Deze bijwerkingen worden in verband gebracht met het verminderen van de darmbewegingen door antipsychotica.
In ons Franse zusterblad La Revue Prescrire wordt melding gemaakt van acht patiënten met ischemische colitis en gastro-intestinale necrose die werden toegeschreven aan het gebruik van quetiapine.1 De meldingen waren afkomstig van het regionale bijwerkingencentrum in Montpellier. De patiënten, vier mannen en vier vrouwen, waren gemiddeld 34 jaar oud. De aandoeningen begonnen binnen tien tot 81 dagen nadat met het gebruik van quetiapine was begonnen. Bij vier patiënten met ernstige gastro-intestinale complicaties was het nodig een partiële of complete colonresectie uit te voeren. Twee van deze patiënten overleden. Zes patiënten gebruikten tevens andere antipsychotica of andere geneesmiddelen met anticholinerge, in het bijzonder antimuscarinerge, effecten.
In het gegevensbestand van het bijwerkingencentrum waren 65 meldingen van patiënten met gelijksoortige bijwerkingen die waren gekoppeld aan het gebruik van antipsychotica. Hiervan had 66% meer dan één antipsychoticum genomen en 60% werd behandeld met een antipsychoticum en een ander anticholinerg werkend middel.
Plaatsbepaling
Antipsychotica, waaronder quetiapine, kunnen vanwege hun anticholinerge werking de darmbewegingen verminderen en patiënten blootstellen aan potentieel ernstige complicaties. Op basis van de gepubliceerde mededelingen en een patiëntenserie behoort ischemische colitis daar mogelijk ook bij. Het combineren van twee antipsychotica verhoogt in theorie het risico, maar de grootte van dit risico is onbekend.
Bij patiënten bij wie een onverwachte (ischemische) colitis of darmnecrose wordt vermoed of is aangetoond, dient het gebruik van antipsychotica nadrukkelijk in de differentiaaldiagnose te worden betrokken.
<hr>
Literatuurreferentie
1. Anoniem. Quétiapine: colites ischémiques. Rev Prescrire 2013; 33: 833.
Het gegevensbestand van het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb bevat van quetiapine meerdere meldingen van gastro-intestinale bijwerkingen, maar niet van ischemische colitis. Van de atypische antipsychotica zijn van clozapine (merkloos, Leponex®) twee meldingen van ischemische colitis gedaan.
