'Patiëntenvoorlichting' door de farmaceutische industrie, een gevaar voor de volksgezondheid?

Op de website van de International Society of Drug Bulletins (ISDB), waaraan het Geneesmiddelenbulletin actief deelneemt, zijn recent twee persberichten geplaatst met betrekking de taakverdeling van belangrijke actoren in de gezondheidszorg (maart 2007) en over 'direct-to-consumer-advertising' (4 mei 2007) door de farmaceutische industrie. De inhoud van deze berichten, die door het Geneesmiddelenbulletin wordt onderschreven, is van groot belang voor artsen, apothekers, patiënten, zorgverzekeraars, overheid en politici.

De Europese Commissie (EC) steunt het verzoek van de farmaceutische industrie om direct invloed te krijgen op patiënten.1 2 De verwachting is dat een wetsvoorstel hierover door de Commissie zal worden geïntroduceerd rond september 2007. Een voorproefje van de slechte kwaliteit die kan worden verwacht, laat de patiënteninformatie voor diabetici zien. Deze informatie is onlangs geplaatst op het Pharmaceutical Forum dat sterk is beïnvloed door de farmaceutische industrie. 

De International Society of Drug Bulletins (ISDB) waarschuwt dat de industrie geen degelijke en betrouwbare informatiebron is en dat het een vergissing is om adverteren en informatie geven door elkaar te halen. Integendeel, de invloed van de industrie op patiënten en voorschrijvers zou in gelijke mate moeten worden beperkt. Het is nodig geneesmiddelengebruik te verbeteren door het te voorzien van betrouwbare, onafhankelijke en vergelijkende informatie, zodat zowel patiënten alsook de maatschappij weloverwogen keuzen kunnen maken.3

Slechts twee landen in de wereld staan 'direct-to-consumer-advertising' (DTCA) toe bij het voorschrijven van geneesmiddelen: de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland. In beide landen is gebleken dat DTCA nadelige gevolgen heeft op de gezondheid. Advertenties van de farmaceutische industrie beperken zich vaak tot producten met een hoge omzet, overdrijven de effecten en verhullen de risico's, veroorzaken verwarring bij patiënten en oefenen druk uit op artsen om geneesmiddelen voor te schrijven die ze anders niet zouden gebruiken. Dit betekent dat vanwege het ontbreken van vergelijkende geneesmiddeleninformatie in advertenties, mensen niet kunnen kiezen uit de verschillende behandelmogelijkheden.

Het is nog maar vijf jaar geleden dat in de Europese Unie (EU) de poging om 'direct-to-consumer-advertising' bij het voorschrijven van geneesmiddelen te introduceren met een overweldigende meerderheid (494 tegen, 42 voor) werd weggestemd door de parlementariërs. De huidige leden van het Europees Parlement zijn recent gekozen en zijn nauwelijks op de hoogte van de discussies.4

De nieuwe stap om DTCA te introduceren komt als een 'verborgen verleider' doordat het omschreven wordt als 'een verbetering van de kwaliteit van de informatie naar de maatschappij'. De belangrijkste speler achter deze stap is het Pharmaceutical Forum, een werkgroep zonder democratische legitimiteit bestaande uit twee leden van de Europese commissie, drie Europarlementariërs, ministers van lidstaten, niet minder dan vijf organisaties van de farmaceutische industrie, vertegenwoordigers van beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en verzekeraars. Patiënten zijn vertegenwoordigd door het European Patients' Forum dat wordt gesponsord door de industrie.

Waarom zou men samenwerken met de industrie om patiëntenvoorlichtingsmateriaal te ontwikkelen? Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg, consumenten- en patiëntenverenigingen die onafhankelijk van de farmaceutische industrie zijn, gezondheidsautoriteiten en verzekeraars zitten niet te wachten op deelname van de industrie in patiëntenvoorlichting. Veel kwalitatief goede informatiebronnen zijn nu wereldwijd toegankelijk voor het publiek.3 

De industrie heeft er vertrouwen in dat DTCA of een equivalent daarvan zal worden toegestaan: marketingbedrijven geven nu al seminars hoe het beste gebruik kan worden gemaakt van deze nieuwe kans om meer geld te verdienen. De farmaceutische industrie zou zich echter beter kunnen inspannen om de kwaliteit van bijsluiters van geneesmiddelen te verbeteren.

De weg die gekozen is door de Commissie en het Pharmaceutical Forum gaat de verkeerde kant op. Het zal de willekeur in het gebruik van geneesmiddelen doen toenemen, de totale consumptie van geneesmiddelen doen toenemen, ongunstig zijn voor de gezondheid (meer bijwerkingen, meer medische fouten) en zal resulteren in hogere kosten voor de gezondheidszorg. De markt van de gezondheidszorg is niet met een andere markt te vergelijken. Patiënten zijn geen consumenten. 

Hoe kan de concurrentie tussen de farmaceutische bedrijven worden verhoogd? Door het maken van geneesmiddelen die werkelijk therapeutische voordelen opleveren, zoals gedefinieerd in de ISDB-verklaring over therapeutische winst.5  In tegenstelling tot pseudo-innovaties, hebben zulke geneesmiddelen geen grote marketinginspanningen nodig.