Achtergrond. Statinen verminderen bij patiënten met bekende coronaire hartziekten het risico op overlijden, ongeacht de oorzaak. Het betreft hier secundaire preventie. Onduidelijk is of statinen eenzelfde effect hebben bij mensen zonder bekende hart- en vaataandoeningen (primaire preventie). In de tot nu toe hierover gepubliceerde meta-analysen waren steeds onderzoeken opgenomen met patiënten mét bekende cardiovasculaire aandoeningen. Onderzoekers wilden vaststellen of statinen de mortaliteit, ongeacht de oorzaak, verminderen bij personen met een intermediair of hoog risico zonder een voorgeschiedenis van cardiovasculaire aandoeningen.
Methode. In de gegevensbestanden van Medline en van de Cochrane Collaboration werd gezocht naar gerandomiseerde en placebogecontroleerde onderzoeken waarin de werkzaamheid van statinen was onderzocht bij personen zonder cardiovasculaire aandoeningen en waarin mortaliteit ongeacht de oorzaak één van de eindpunten was.1 Ook werd de serum-LDL-cholesterolconcentratie bij aanvang van het onderzoek in de analyse betrokken. Van gepubliceerde onderzoeken waarin ook patiënten met bekende cardiovasculaire aandoeningen waren opgenomen, werd aan de auteurs gevraagd de onderzoeksgegevens zonder deze patiënten te overhandigen.
Resultaat. Er werden 11 onderzoeken gevonden die voldeden aan de criteria. In totaal namen 65.229 patiënten (leeftijd 51-75 jr.) daaraan deel en zij werden gedurende gemiddeld 3,7 jaar gevolgd, overeenkomend met 244.000 persoonsjaren. Het merendeel van de onderzoeken was verricht in westerse landen. De mortaliteit liep in de afzonderlijke onderzoeken uiteen van 2,7-27,2 per 1.000 persoonsjaren. Tijdens de onderzoeksperiode overleden 2.793 patiënten, van wie 1.447 een placebo gebruikten en 1.346 een statine. De resultaten toonden dat statinen in vergelijking met placebo geen statistisch significante vermindering gaven van het risico op overlijden, ongeacht de oorzaak (relatief risico RR 0,91 [95%BI=0,83-1,01]). Er was vrijwel geen statistische heterogeniteit tussen de onderzoeken, hetgeen de kleine kans op een onterechte conclusie nog meer verkleint. Als twee onderzoeken, die ook patiënten met diabetes mellitus hadden ingesloten, buiten de analysen werden gelaten, veranderden de uitkomsten niet. De gemiddelde LDL-concentratie bij aanvang van het onderzoek bedroeg 3,5 mmol/l. Aan het einde van de onderzoeksperiode was deze gedaald naar 2,4 mmol/l bij patiënten die een statine gebruikten, in vergelijking met 3,5 mmol/l in de placebogroep. De grootte en het beloop van de serum-LDL-cholesterolconcentratie had geen relatie met het risico op overlijden.
Conclusie onderzoekers. In deze meta-analyse werd geen bewijs gevonden dat statinen een positief effect hebben op het verminderen van de mortaliteit, ongeacht de oorzaak, bij de primaire preventie van personen met een hoog cardiovasculair risico.
Plaatsbepaling
In Gebu 2007; 41: 52-53 is een meta-analyse naar de effecten van statinen op de primaire preventie van cardiovasculaire aandoeningen beschreven.2 Toen waren zeven onderzoeken met in totaal 42.848 personen opgenomen. De resultaten toonden eveneens geen significant effect van statinen op het verminderen van de mortaliteit. Onderzoeken werden opgenomen in de meta-analyse als minstens 80% van de patiënten geen cardiovasculaire aandoening had.
De huidige meta-analyse toont geen voordeel van statinen bij de primaire preventie van cardiovasculaire aandoeningen bij personen met een hoog risico. Voor de praktijk betekent dit ook dat van de primaire preventie bij personen met een lager risico geen voordeel is te verwachten ten aanzien van de absolute kans op sterfte ongeacht de oorzaak. Dit sluit overigens niet uit dat er wel een gunstig effect is op hart- en vaatziekten en kwaliteit van leven, maar dat betreft een andere onderzoeksvraag. Opmerkelijk is de afwezigheid van een relatie tussen de hoogte en het verloop van de LDL-cholesterolconcentratie en het risico op overlijden.
Een beperking van deze meta-analyse is de beperkte duur van de periode waarin de patiënten zijn gevolgd. Er waren te weinig gegevens om analysen in subgroepen te verrichten.
Literatuurreferenties
2. Thavendiranathan P, et al. Primary prevention of cardiovascular diseases with statin therapy. Arch Intern Med 2006; 166: 2307-2313.
