Achtergrond. Publicatiebias is verantwoordelijk voor onjuiste beoordelingen van de effecten van medische behandelingen en leidt meestal tot een te positieve inschatting van deze effecten. De hoofdredacteuren van vooraanstaande medische tijdschriften, verenigd in de ’International Committee of Medical Journal Editors’ (ICMJE), hebben in 2009 afgesproken dat zij onderzoeken alleen publiceren als deze tevoren zijn aangemeld in een speciaal register voor klinisch onderzoek, zoals ClinicalTrials.gov (Gebu 2010; 44: 10). Hiermee werd beoogd publicatiebias te verminderen. Britse onderzoekers wilden nagaan hoe tijdschriftredacties in de praktijk omgaan met deze afspraak.
Methode. Zij gingen in een steekproef van tijdschriften uit de ’Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL) database’, waarin gerandomiseerde onderzoeken uit uiteenlopende bronnen (en ook uit minder belangrijke en kleinere tijdschriften) zijn opgenomen, na welk beleid de redacties met betrekking tot de registratieplicht van onderzoeken hanteren.1 In totaal bevat CENTRAL 3.512 tijdschriften en daaruit werd een aselecte steekproef van 200 tijdschriften getrokken. De onderzoekers deden zowel een kwantitatief als een kwalitatief onderzoek. In het kwantitatieve deel werd in de ’instructies voor auteurs’ van de tijdschriften nagegaan in hoeverre aanmelding in een register verplicht werd gesteld en in het kwalitatieve deel werd gevraagd naar de meningen van redacteuren. Voor dit laatste werden 31 redacteuren gevraagd en daarvan waren 15 bereid tot een interview.
Resultaat. In de ’instructies voor auteurs’ werd slechts door 55 van de 200 (28%) tijdschriften geëist dat onderzoeken voor publicatie waren geregistreerd in een register. Door drie tijdschriften (2%) werd aanmelding in een register gestimuleerd, maar niet geëist. Uit het kwalitatieve onderzoek kwam naar voren dat veel redacteuren niet overtuigd zijn van het belang van registratie. Als belangrijkste redenen werden opgegeven dat zij artikelen niet wilden verliezen aan andere tijdschriften, dat zij goede artikelen of artikelen uit ontwikkelingslanden niet wilden weigeren. Ook hadden zij niet het idee dat een dergelijk beleid relevant is voor alle tijdschriften.
Conclusie onderzoekers. Ofschoon grote medische tijdschriften die zijn aangesloten bij de ICMJE hebben aangegeven dat zij alleen gerandomiseerde onderzoeken publiceren als deze vooraf zijn geregistreerd, en een dergelijk beleid gepaard is gegaan met een sterke toename van het aantal geregistreerde gerandomiseerde onderzoeken, is dit beleid niet overgenomen door veel minder vooraanstaande en kleinere tijdschriften. Het is mogelijk dat redacteuren en uitgevers terughoudend zijn om registratie van onderzoeken te eisen omdat zij de voordelen er niet van inzien of omdat ze bang zijn dat zij met een dergelijk beleid hun tijdschrift benadelen in vergelijking met concurrenten.
Plaatsbepaling
Een belangrijk voordeel van het verplicht stellen van registratie van onderzoek is dat het publicatiebias zichtbaar kan maken en mogelijk terug kan dringen en dat het misleidende rapportage kan verminderen. Het blijkt nu dat met name minder vooraanstaande en kleinere medische tijdschriften aanmelding van gerandomiseerd onderzoek voor publicatie niet verplicht stellen. Door een dergelijk beleid niet uit te voeren, wordt een kans gemist om het rapportageniveau in tijdschriften te verbeteren en het probleem van publicatiebias terug te dringen. Als alle tijdschriften eenzelfde beleid ten aanzien van registratie zouden onderschrijven en uitvoeren, dan zou dit ook voor onderzoekers een belangrijke prikkel zijn.
Dr Iain Chalmers, één van de oprichters van de Cochrane Collaboration, heeft naar aanleiding van dit onderzoek een brief ingezonden.2 Daarin geeft hij aan wat het effect is van misleidende rapportage: overschatten van positieve effecten en onderschatten van negatieve effecten van medicamenteuze behandelingen.2 Dit resulteert in vermijdbare ziekte en overlijden. Veel redacteuren zien kennelijk niet in wat de wetenschappelijke en ethische implicaties zijn van het niet vooraf laten registreren van onderzoek met risico's op misleidende rapportage en van het achterhouden van onderzoeken met negatieve uitkomsten en dragen zodoende bij aan het instandhouden van het probleem van publicatiebias. Hij pleit ervoor om het begrip ’negative trial’ ofwel een gerandomiseerd onderzoek met negatieve uitkomsten, af te schaffen omdat al het onderzoek ongeacht de uitkomst, een bijdrage aan de ’evidence base’ en de ontwikkeling van de wetenschap vormt.2
Een andere mogelijkheid om publicatiebias terug te dringen, zo werd gesuggereerd,3 zou kunnen zijn dat een tijdschrift voor de aanvang van een onderzoek aangeeft of zij het willen publiceren ongeacht de uitkomst.
Literatuurreferenties
1. Wager E, et al. ’Hardly worth the effort’? Medical journals’ policies and their editors’ and publishers’ views on trial registration and publication bias: quantitative and qualitative study. BMJ 2013; 347: f5248. 2. Brice A, et al. Medical journal editors and publication bias [letter]. BMJ 2013; 347: f6170.
3. Brice A, et al. Medical journal editors and publication bias [rapid response]. BMJ 2013; 347: f5248.
