Latanoprost/timolol (Xalacom®), nieuwe combinatie voor

Latanoprost/timolol +-
Xalacom® (Pharmacia BV)
oogdruppels: latanoprost 50 µg/ml, timolol 5 mg/ml
conserveermiddel: benzalkoniumchloride 0,2 mg/ml
nieuwe combinatie voor verlaging van intraoculaire druk

Dit nieuwe combinatiepreparaat bevat het prostaglandine F_2α-analogon latanoprost en de niet-selectieve β-blokker timolol. Beide werkzame stoffen zijn in Nederland al een aantal jaren afzonderlijk in de handel. Het combinatiepreparaat is geregistreerd voor de 'reductie van de intra-oculaire druk (IOD) bij patiënten met open kamerhoekglaucoom en oculaire hypertensie die onvoldoende reageren op lokale β-blokkers'.1 De dosering bedraagt 1 druppel per dag bij voorkeur 's ochtends in het (de) aangedane oog (ogen).

Werkingsmechanisme. Latanoprost verlaagt de intraoculaire druk voornamelijk door bevordering van de uveosclerale afvoer van kamerwater (Gebu 1997; 31: 118-119). Timolol verlaagt de oogdruk door remming van de kamerwaterproductie. De werkingsduur van het combinatiepreparaat bedraagt minstens 24 uur.

Klinisch onderzoek. Er is nog geen onderzoek naar de werkzaamheid van de vaste combinatie latanoprost/timolol gepubliceerd. Door timolol te combineren met latanoprost kan een extra daling van de oogdruk van 14-33% worden bewerkstelligd.2
In een drie maanden durend, gerandomiseerd open-label onderzoek bij 148 patiënten met open-kamerhoekglaucoom of oculaire hypertensie is het oogdrukverlagend effect vergeleken van het toevoegen van latanoprost 0,005% 1 dd 1 druppel, of dorzolamide 2% 2 dd 1 druppel, aan een behandeling met timolol 0,5% 2 dd 1 druppel.3 De toevoeging van latanoprost aan timolol gaf een additionele daling van de oogdruk van 6,9 mm Hg ofwel 32% (p<0,001) ten opzichte van de met timolol bereikte oogdruk. Bij toevoeging van dorzolamide aan timolol bedroeg de additionele daling van de oogdruk 4,4 mm Hg ofwel 20% (p<0,001).
Een vergelijkend onderzoek tussen de vaste combinatie latanoprost/timolol en een behandeling met de beide individuele bestanddelen ontbreekt. Hierdoor blijft het onzeker of bij gebruik van het combinatiepreparaat timolol optimaal wordt gedoseerd, aangezien de avonddosering van timolol is vervallen. Ook is het effect op de therapietrouw voor deze combinatie niet onderzocht.

Bijwerkingen. Er zijn geen specifieke bijwerkingen van het combinatiepreparaat waargenomen. De bijwerkingen komen overeen met de bijwerkingen die zijn gerapporteerd voor de afzonderlijke bestanddelen. Latanoprost kan bij 16-20% van de patiënten geleidelijk een verkleuring van het oog veroorzaken door ophoping van melanine in de iris.1 Dit effect treedt voornamelijk op bij patiënten met een gemengde oogkleur (groenbruin, geelbruin, blauw/grijsbruin).

Contra-indicaties en interacties. Voor het gebruik van latanoprost/timolol gelden dezelfde contra-indicaties als bij de individuele bestanddelen. Deze zijn: ernstige chronisch obstructieve longaandoeningen, reactieve luchtwegaandoeningen inclusief (anamnestisch) astma, sinus bradycardie, sick-sinussyndroom, tweede- en derdegraads atrioventriculair blok, manifest hartfalen en cardiogene shock. Ook dient het preparaat niet te worden toegepast bij overgevoeligheid voor benzalkoniumchloride. Door de aanwezigheid van timolol kan bij gelijktijdig gebruik van het combinatiepreparaat met oraal toegediende β-blokkers, calciumantagonisten, guanethidine, hartglycosiden of parasympathicomimetica, een additief effect optreden. Een enkele keer is mydriasis gemeld na gelijktijdige toediening met epinefrine.

Zwangerschap en borstvoeding. De veiligheid van het gebruik van het preparaat tijdens de zwangerschap is niet vastgesteld. De afzonderlijke stoffen hebben mogelijk schadelijke effecten op de zwangerschap of de vrucht. Latanoprost, timolol en hun metabolieten gaan over in de moedermelk. Geadviseerd wordt om deze middelen niet te gebruiken tijdens zwangerschap en wanneer borstvoeding wordt gegeven.

Plaatsbepaling

Bij de lokale behandeling van chronisch open-kamerhoekglaucoom zijn β-blokkers middelen van eerste keuze. Wanneer met een β-blokker onvoldoende resultaat wordt bereikt, is monotherapie met één van de andere beschikbare middelen of zonodig combinatietherapie aangewezen. Indien wordt gekozen voor combinatiebehandeling met latanoprost en timolol kan de vaste combinatie latanoprost/timolol worden voorgeschreven, indien men op deze doseringsverhouding uitkomt. Vergeleken met een behandeling met de twee enkelvoudige preparaten is het combinatiepreparaat eenvoudiger en effectiever in gebruik: er hoeft minder vaak te worden gedruppeld, en slechts één druppel per keer.