In het kort Lees artikel

Geneesmiddelen bij COVID-19: baricitinib


Het einde van de covidpandemie is nog niet in zicht ondanks verhoogde immuniteit van de bevolking door vaccinatie of doorgemaakte infectie. De kennis over de behandeling van COVID-19 is toegenomen, en dexamethason en tocilizumab behoren inmiddels tot de standaardbehandeling bij gehospitaliseerde patiënten met ernstige COVID-19. Baricitinib, een januskinaseremmer die onder meer bij reumatoïde artritis is geregistreerd, wordt inmiddels ook toegepast bij de behandeling van ernstig zieke covidpatiënten. Uit onderzoek blijkt dat dit middel bij deze patiënten matig effectief is. Verdient baricitinib al een vaste plek binnen de behandeling van ernstig zieke covidpatiënten? 

Wat is het standpunt van het Ge-Bu?
  • Uit een meta-analyse blijkt dat toevoeging van de januskinaseremmer baricitinib aan een standaardbehandeling van COVID-19 de mortaliteit na 28 dagen significant verlaagt ten opzichte van placebo met een ‘number needed to treat’ (NNT) van 49.
  • In de Nederlandse covidrichtlijn van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) is baricitinib nog niet opgenomen, wel in de richtlijnen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
  • Baricitinib kan bij ernstig zieke covidpatiënten worden toegepast, maar nader onderzoek moet uitwijzen bij welke combinatie van covidmiddelen baricitinib het meest effectief is.  

Bij patiënten met COVID-19 (corona virus disease 2019) bestaat het gevaar dat de infectie in de vroege fase leidt tot een immuunreactie die ontspoort en verder leidt tot hyperinflammatie in de zogenoemde late fase. Uiteindelijk kan dit leiden tot respiratoir falen (ARDS), multiorgaanfalen en overlijden.

Uit eerder onderzoek is gebleken dat corticosteroïden zoals dexamethason de mortaliteit van beademde covidpatiënten verlagen en dat dit effect wordt versterkt door de interleukine-6-antagonist tocilizumab.1,2 Ondanks deze verbeterde behandeling blijft de noodzaak tot het vinden van effectievere therapieën hoog, mede vanwege de evolutie naar de nieuwe virusvarianten. Met behulp van algoritmes en kunstmatige intelligentie is voorspeld dat de januskinaseremmer baricitinib een potentieel effectief geneesmiddel is bij de behandeling van een ernstige covidinfectie.3 

Uit een meta-analyse van vier gerandomiseerde onderzoeken met baricitinib werd geconcludeerd dat de mortaliteit statistisch significant daalt door behandeling met baricitinib ten opzichte van placebo (NNT 49). Daarnaast waren de verblijfsduur in het ziekenhuis en de tijd tot herstel of ontslag significant korter.4  

Er werden ook enkele onderzoeken gevonden met twee andere januskinaseremmers, tofacitinib en ruxolitinib. Deze onderzoeken hadden echter onvoldoende patiënten of werden niet dubbelblind uitgevoerd en werden daarom niet in de meta-analyse geïncludeerd. 


Onderzoeksmethode

Een meta-analyse naar de effectiviteit van baricitinib includeerde tot 31 maart 2022 vier gerandomiseerde onderzoeken met baricitinib bij covidpatiënten.4,5,6,7,8 Zoals in tabel 1 is aangegeven, had het merendeel van de patiënten een ernstige vorm van COVID-19. Alleen in de COV-BARRIER-2-studie waren de patiënten zeer ernstig ziek. In alle onderzoeksgroepen kregen de patiënten de standaardzorg zoals die in het betreffende ziekenhuis werd gegeven. Daarnaast kregen de patiënten in de interventiegroep baricitinib in een dosering van 4 mg/dag gedurende 10 tot 14 dagen of tot ontslag. Deze dosering werd gehalveerd bij een verslechterde nierfunctie (eGFR < 60 ml/min/1,73 m2). In de controlegroep kregen de patiënten placebo naast de standaardzorg, of alleen standaardzorg.8 De standaardzorg omvatte ook andere middelen tegen COVID-19 zoals corticosteroïden, remdesivir of tocilizumab (tabel 1).

Er werden vijf uitkomstmaten bepaald in de meta-analyse:

  1. Mortaliteit na 28 dagen
  2. Samengestelde uitkomst: progressie naar respiratoir falen met positievedrukbeademing (PPV) of invasieve mechanische ventilatie (IMV), of overlijden
  3. Progressie naar IMV of extracorporele membraanoxygenatie (ECMO)
  4. Verblijfsduur in het ziekenhuis
  5. Tijd tot herstel of ontslag uit het ziekenhuis.

Tabel 1. Belangrijkste karakteristieken van de in de meta-analyse geïncludeerde onderzoeken naar baricitinib bij COVID-19


Studienaam

% patiënten met matig ernstige covid (NIAID-schaal* 4)

% patiënten met ernstige covid (NIAID-schaal*
5 + 6)

% patiënten met zeer ernstige covid (NIAID- schaal* 7)

Patiëntenaantal baricitinib/
placebo


Interventie naast
standaardzorg

Comedicatie corticosteroïd/
remdesivir/
tocilizumab (%)

ACTT-2 5

14%

76%

11%

515/518

baricitinib+remdesivir/
placebo+remdesivir

12/100/0

COV-BARRIER 6

12%

88%

-

764/761

baricitinib/placebo

79/19/0

COV-BARRIER-2 7

-

-

100%

51/50

baricitinib/placebo

86/2/0

RECOVERY 8

5%

92%

3%

4.148/4.008

baricitinib/geen
interventie

95/20/23**

*NIAID-schaal: National Institute of Allergy and Infectious Diseases Ordinal Scale (1 tot 8) **+ 9% gepland in de komende 24 uur

Resultaten

In de meta-analyse werden 10.815 patiënten geïncludeerd, van wie 5.478 baricitinib gebruikten. Alleen de uitkomstmaat ‘mortaliteit na 28 dagen’ kon in alle vier de onderzoeken worden bepaald (tabel 2).

Tabel 2. Resultaten van de uitkomstmaten van de meta-analyse


Uitkomstmaat

Aantal onderzoeken (totaal aantal patiënten)

Baricitinibgroep aantal patiënten/
totaal (%)

Placebo/
standaardzorg
groep aantal patiënten/
totaal (%)


OR(95%BI)


MD (95%BI)

Mortaliteit na 28 dagen

4 (10.815)

619/5.478        (11,3%)

712/5.337             (13,3%)

0,69               (0,50-0,94)

 

Respiratoir falen met PPV/
IMV, dood

2 (9.430)

843/4.778       (17,6%)

902/4.652            (19,4%)

0,89                (0,80-0,99)

 

Progressie naar IMV/ECMO

2 (8.827)

329/4.475         (7,4%)

392/4.352              (9,0%)

0,76                (0,58-1,01) ns

 

Ziekenhuisduur

3 (2.659)

-

-

 

-1,43                      (-2,46 tot -0,40)

Tijd tot herstel/ontslag

3 (10.714)

-

-

 

-0,88                     (-1,34 tot -0,41)

OR: odds ratio, MD: gemiddeld verschil, PPV: positievedrukbeademing, IMV: invasieve mechanische ventilatie, ECMO: extracorporele membraanoxygenatie, ns: niet significant BI: betrouwbaarheidsinterval

De mortaliteit na 28 dagen was significant lager in de baricitinibgroep (11,3%) dan in de placebogroep (13,3%), met een odds ratio van 0,69 (95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 0,50 tot 0,94). Het ‘number needed to treat’ (NNT) is 49, dat wil zeggen dat er 49 patiënten behandeld moeten worden om het overlijden van één patiënt te voorkomen. Ook de progressie naar respiratoir falen of overlijden, de verblijfsduur in het ziekenhuis en de tijd tot herstel of ontslag waren significant beter in de baricitinibgroep dan in de placebogroep. Alleen de progressie naar IMV of ECMO was niet-significant verschillend in beide behandelgroepen. 

Bijwerkingen

Bij chronisch gebruik bij reumatoïde artritis-patiënten zijn de belangrijkste bijwerkingen infecties (bovenste luchtweg- en urineweginfecties en activering van latent aanwezige infecties zoals herpes simplex), veneuze trombo-embolieën (5/1.000 patiëntjaar), cardiovasculaire gebeurtenissen en verhoogde LDL-cholesterol.9,10 In de vier gerandomiseerde onderzoeken werd baricitinib slechts kortdurend gebruikt en werden geen ernstige bijwerkingen gevonden.9

Beschouwing

In de meta-analyse wordt geconcludeerd dat behandeling met baricitinib leidt tot een lagere mortaliteit na 28 dagen, een verminderd respiratoir falen en een korter verblijf in het ziekenhuis. Bij deze conclusies zijn echter wat kanttekeningen te plaatsen.

Heterogeniteit van de onderzoeken 

In de vier onderzoeken werden verschillende inclusiecriteria gebruikt, was de standaardzorg divers en werd de klinische progressie verschillend gemeten. Dit leidde tot een grote heterogeniteit tussen de onderzoeken. Ook verklaart dit mogelijk de verschillen in de grootte van de mortaliteitsreductie tussen de vier onderzoeken.9 

Gebruik van comedicatie

In het ACTT-2-onderzoek, voornamelijk uitgevoerd in de Verenigde Staten, is elke patiënt behandeld met remdesivir, terwijl in de Nederlandse richtlijn wordt gesteld dat er geen plaats is voor remdesivir bij de behandeling van covidpatiënten.11 In deze studie is geen significant verschil gevonden in de mortaliteit na 28 dagen tussen de baricitinib/remdesivirgroep en de placebo/remdesivirgroep (OR 0,64, 95%BI 0,37 tot 1,08).5 

Zoals in tabel 1 is weergegeven, is de comedicatie zeer verschillend in de vier studies en dat kan van invloed zijn op de resultaten in de behandelgroepen. Zo is halverwege de COV-BARRIER-studie een corticosteroïd toegevoegd aan de standaardzorg na de bekendmaking van de resultaten van de RECOVERY-studie in februari 2021. In deze studie werd geconcludeerd dat toediening van corticosteroïden in een vroege fase van de behandeling van patiënten die beademing nodig hadden, de 28-dagenmortaliteit verlaagde (NNT 21).6,1

Aantal patiënten per onderzoek

De invloed van het open-label RECOVERY-onderzoek op de resultaten van de meta-analyse is groot door het hoge aantal patiënten. Het ’gewicht’ van dit onderzoek in de meta-analyse bedraagt 40,2%, wat een vertekend beeld kan geven. De vraag is of dit werkelijk een nadeel is, want de resultaten van eerdere RECOVERY-onderzoeken met dexamethason en tocilizumab zijn leidend geweest in de aanpassing van de behandelrichtlijnen en verbeterde zorg voor ernstig zieke covidpatiënten.1,2

Invloed virusvarianten en vaccinatiegraad

De studies zijn in verschillende periodes uitgevoerd. Dat betekent dat er verschillende SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2)-varianten circuleerden onder de patiënten. Ook de vaccinatiegraad kan per onderzoek verschillend zijn.4 

Openstaande vragen

De belangrijkste vraag is welke covidpatiënt baat heeft bij welke therapie (met dexamethason, tocilizumab en/of baricitinib). De toepassing van dexamethason bij beademde covidpatiënten is nu standaardzorg.1 Bij deze patiëntengroep wordt het gebruik van tocilizumab naast dexamethason ook sterk aangeraden.2 Het gebruik van baricitinib is met verschillende comedicatie onderzocht. Het is daardoor onduidelijk in welke combinatie baricitinib het meest effectief is. In het Verenigd Koninkrijk worden tocilizumab en baricitinib gecombineerd als de patiënt bij monotherapie verder verslechtert, maar deze behandeling berust niet op gerandomiseerd onderzoek.12 Daarom is er dringend behoefte aan verder onderzoek naar de effectiviteit van combinaties van immunomodulerende geneesmiddelen en naar het onderlinge verschil in effectiviteit van deze middelen. In mei 2022 zijn de resultaten van de ACTT-4-studie gepubliceerd, met de directe vergelijking tussen dexamethason en baricitinib (beide in combinatie met remdesivir).13 In deze studie werd tussen beide behandelgroepen geen verschil in mortaliteit na 29 dagen vastgesteld. In de dexamethasongroep werden echter significant meer bijwerkingen waargenomen dan in de baricitinibgroep. Dit onderzoek en toekomstige onderzoeken moeten een meer op de covidpatiënt gerichte therapie met de grootst mogelijke effectiviteit en laagst mogelijke mortaliteit mogelijk maken.    


Covidpandemie in Nederland

Volgens de cijfers van augustus 2022 heeft 82,8% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder de basisserie van de vaccinaties tegen SARS-CoV-2 gehad. De eerste boostervaccinatie is bij 63,9% van de bevolking toegediend.14 Toch worden er nog dagelijks patiënten met ernstige COVID-19 in het ziekenhuis opgenomen en overlijden mensen aan de gevolgen ervan.14 Dit zijn voornamelijk patiënten met pneumonie die in het ziekenhuis beademd worden. Wereldwijd overlijdt 45% van de covidpatiënten die invasief mechanisch beademd worden.15

Baricitinib

Geregistreerde indicatie

Baricitinib (Olumiant®) is een reversibele en selectieve januskinaseremmer (JAK-remmer) van JAK1 en JAK2. De filmomhulde tabletten van 2 mg en 4 mg zijn geregistreerd bij matig tot ernstige reumatoïde artritis, atopische dermatitis en alopecia areata.10 Bij de EMA is in april 2021 de evaluatie gestart van een aanvraag voor het gebruik bij ziekenhuispatiënten met COVID-19 die aanvullend zuurstof gebruiken.16 In de Verenigde Staten werd baricitinib per 10 mei 2022 al geregistreerd voor deze indicatie.17

Farmacokinetiek

De farmacokinetische parameters van baricitinib zijn niet bepaald bij covidpatiënten, maar alleen bij gezonde vrijwilligers en patiënten met reumatoïde artritis. Na orale toediening wordt baricitinib mediaan binnen 60 minuten in het lichaam opgenomen met een biologische beschikbaarheid van 79%. Voedsel heeft geen klinisch relevante invloed op de biologische beschikbaarheid. Het verdelingsvolume is 1,1 l/kg. Baricitinib wordt voor 75% renaal (69% onveranderd) geklaard. Daarom moet de dosering bij een creatinineklaring van 30 tot 60 ml/min worden verlaagd van 4 mg/dag naar 2 mg/dag. Bij een lagere creatinineklaring wordt het gebruik niet aanbevolen. De halfwaardetijd bedraagt 6 tot 9 uur bij gezonde vrijwilligers en 12 uur bij patiënten met reumatoïde artritis. Bij patiënten met terminaal nierfalen loopt de halfwaardetijd verder op tot 19 uur. Slechts 6% wordt gemetaboliseerd door CYP3A4, waardoor er geen interactie is met CYP3A4-remmers of -inductoren.18 

Kosten

Tabel 3. Dosering en kosten van een immunomodulerende behandeling van COVID-19

Geneesmiddel

Toedieningsvorm en sterkte

Dosering

Kosten* per behandeling ()

Baricitinib
(Olumiant®)

tablet 2 of 4 mg

1 dd 4 mg, oraal,
14 dagen

409

Tocilizumab
(RoActemra®)

infusievloeistof 20 mg/ml, 10 ml

600 mg, iv infusie,
eenmalig

984

Dexamethason
(Oradexon®)

tablet 1,5 of 4 mg of
injectievloeistof 4 mg/ml, 1 ml

1 dd 6 mg, oraal of iv,
10 dagen

oraal: 12
 iv: 73

* gebaseerd op de in september 2022 in de G-Standaard vermelde inkoopprijs, berekend met behulp van de ‘defined daily dose’ (DDD)

Werkingsmechanisme

Baricitinib heeft een tweeledige werking bij covid: het werkt anti-inflammatoir door remming van de JAK-STAT-signaalroute en werkt antiviraal door remming van de virusopname in de cel.18 

Anti-inflammatoire werking

Ongeveer 20% van de ernstig zieke covidpatiënten ontwikkelt hyperinflammatie, die kan leiden tot ‘acute respiratory distress syndrome’ (ARDS) met ernstige hypoxemie, multiorgaanfalen en overlijden. De hyperinflammatie wordt gekenmerkt door verhoogde spiegels van interleukine-2 (IL-2), IL-6, IL-10, interferon-gamma en ‘granulocyte-macrophage colony-stimulating factor’ (GM-CSF). Deze cytokinen activeren de JAK-STAT-signaalroute. Dit leidt onder meer tot T-celdifferentiatie, lymfocytproliferatie, hematopoëse en inflammatie. Baricitinib vermindert de activering door cytokinen door reversibele en selectieve remming van de enzymen JAK1 en JAK2. Hierdoor wordt de hyperinflammatie geremd.18 

Antivirale werking

SARS-CoV-2 bindt via de SARS-CoV-receptor aan ‘angiotensin converting enzyme’ 2 (ACE2) in onder andere type 2-pneumocyten. Hierdoor worden ‘Adaptor-related protein complex 2-associated protein kinase’-1 (AAK1) en ’cyclin G-associated kinase’ (GAK) geactiveerd, die de endocytose van SARS-CoV-2 bewerkstelligen. Baricitinib is een remmer van AAK1 en in mindere mate van GAK en belemmert daardoor het binnendringen van SARS-CoV-2 in de cel. Daarnaast heeft baricitinib mogelijk een effect op de downregulatie van ACE2 door remming van interferon.18 

Huidige richtlijnen

Wereldwijd zijn er vele richtlijnen voor de medicamenteuze behandeling van COVID-19.11,19,20,12 Deze richtlijnen worden in het algemeen goed bijgehouden met de laatste ontwikkelingen op farmacotherapeutisch gebied. Toch zijn er verschillen van inzicht in de behandeling van COVID-19. In tabel 4 zijn de sterke, mogelijke, matige, zwakke of voorwaardelijke aanbevelingen voor remdesivir, dexamethason, tocilizumab en baricitinib aangegeven. 

Tabel 4. Aanbevelingen voor remdesivir, dexamethason, tocilizumab en baricitinib in Nederlandse en buitenlandse richtlijnen, juli 2022 11,19,20,12

Status patiënt

SWAB (NL)

WHO

NIH (USA)

NICE (UK)

Matig ziek, geen zuurstof

NIAID-schaal 3-4

-

voorwaardelijk: remdesivir bij hoog risico patiënt

mogelijk: remdesivir bij hoog risico patiënt

voorwaardelijk: remdesivir bij hoog risico patiënt

Ernstig ziek, low flow zuurstof

NIAID-schaal 5

dexamethason  + voorwaardelijk: tocilizumab

sterk: dexamethason + tocilizumab of baricitinib (niet beide)

matig: dexamethason en/of remdesivir matig: + tocilizumab of baricitinib bij hoog risico patiënt

voorwaardelijk: remdesivir dexamethason + tocilizumab of baricitinib bij (aanstaande) overgang naar high flow O2

Ernstig ziek, high flow zuurstof of NIV

NIAID-schaal 6

dexamethason + tocilizumab

sterk: dexamethason + tocilizumab of baricitinib (niet beide)

sterk: dexamethason +
sterk: baricitinib of matig: tocilizumab                  
zwak: + remdesivir bij sommige patiënten

dexamethason + tocilizumab of baricitinib (of beide bij verslechtering op een van beide)

Zeer ernstig, IMV of ECMO

NIAID-schaal 7

dexamethason + tocilizumab

sterk: dexamethason + tocilizumab of baricitinib (niet beide)

sterk: dexamethason +
matig: baricitinib of tocilizumab                 

dexamethason + tocilizumab of baricitinib (of beide bij verslechtering op een van beide)

NIV: non-invasieve ventilatie, IMV: invasieve mechanische ventilatie, ECMO: extracorporele membraanoxygenatie.

NIAID-Ordinale Schaal van COVID-19

De NIAID-OS (National Institute of Allergy and Infectious Diseases Ordinal Scale) geeft op een schaal van 1 tot 8 de status van de patiënt met COVID-19 (tabel 5). Deze schaal is in de hierboven genoemde onderzoeken gebruikt om (een verandering in) de status van de COVID-19-patiënt te meten. 

Tabel 5. NIAID ordinale schaal van COVID-19

Score

Status patiënt

Omschrijving

1

niet ziek, thuis

geen medische verzorging, geen beperking activiteit

2

nauwelijks ziek, thuis

beperking activiteit en/of aanvullend zuurstof thuis

3

matig ziek, in ziekenhuis

geen medische zorg, geen aanvullend zuurstof

4

matig ziek, in ziekenhuis

medische zorg, geen aanvullend zuurstof

5

ernstig ziek, in ziekenhuis

medische zorg, aanvullend low flow zuurstof

6

ernstig ziek, in ziekenhuis

medische zorg, NIV of high flow zuurstof

7

zeer ernstig ziek, in ziekenhuis

medische zorg, IMV of ECMO

8

overleden

overleden

NIV: non-invasieve ventilatie, IMV: invasieve mechanische ventilatie, ECMO: extracorporele membraanoxygenatie.

Onderzoeksdetails

Meta-analyse 4
Opzet: systematisch literatuuronderzoek en meta-analyse
Eindpunten: mortaliteit na 28 dagen, progressie naar respiratoir falen met positievedrukbeademing (PPV) of invasieve mechanische beademing (IMV) of overlijden, progressie naar IMV of extracorporele membraanoxygenatie (ECMO), verblijfsduur in het ziekenhuis, tijd tot herstel of ontslag 
Insluitingscriteria: gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek naar de effectiviteit van baricitinib bij COVID-19-patiënten 
Aantal geanalyseerde artikelen: 2.578, waarvan 4 in de meta-analyse opgenomen, gezocht tot 31 maart 2022
Aantal patiënten: 10.815, waarvan 5.478 in de baricitinibgroep en 5.337 in de standaardzorggroep
Kwaliteitsnormen toegepast: PRISMA
Methode vaststellen risico op bias: Cochrane risk of bias tool for randomized trials 
Beperkingen genoemd door auteurs: invloed op resultaten van RECOVERY qua patiëntenaantal erg groot, heterogeniteit voor wat betreft inclusiecriteria patiënten, klinische praktijk in verschillende delen van de wereld en meting van de klinische progressie, RECOVERY is een open-label onderzoek, verschillen in comedicatie (remdesivir, corticosteroïden, tocilizumab) in de vier onderzoeken, verschillen in SARS-CoV-2 varianten en vaccinatiegraad in de onderzoeken
Financiering: geen
Belangenverstrengeling: geen

  1. RECOVERY Collaborative Group, Horby P, Lim WS, Emberson JR, Mafham M, Bell JL, Linsell L, Staplin N, Brightling C, Ustianowski A, Elmahi E, Prudon B, Green C, Felton T, Chadwick D, Rege K, Fegan C, Chappell LC, Faust SN, Jaki T, Jeffery K, Montgomery A, Rowan K, Juszczak E, Baillie JK, Haynes R, Landray MJ. Dexamethasone in Hospitalized Patients with Covid-19. N Engl J Med. 2021 Feb 25;384(8):693-704. doi: 10.1056/NEJMoa2021436. Epub 2020 Jul 17. PMID: 32678530; PMCID: PMC7383595.
  2. RECOVERY Collaborative Group. Tocilizumab in patients admitted to hospital with COVID-19 (RECOVERY): a randomised, controlled, open-label, platform trial. Lancet. 2021 May 1;397(10285):1637-1645. doi: 10.1016/S0140-6736(21)00676-0. PMID: 33933206; PMCID: PMC8084355.
  3. Stebbing J, Krishnan V, de Bono S, Ottaviani S, Casalini G, Richardson PJ, Monteil V, Lauschke VM, Mirazimi A, Youhanna S, Tan YJ, Baldanti F, Sarasini A, Terres JAR, Nickoloff BJ, Higgs RE, Rocha G, Byers NL, Schlichting DE, Nirula A, Cardoso A, Corbellino M; Sacco Baricitinib Study Group. Mechanism of baricitinib supports artificial intelligence-predicted testing in COVID-19 patients. EMBO Mol Med. 2020 Aug 7;12(8):e12697. doi: 10.15252/emmm.202012697. Epub 2020 Jun 24. PMID: 32473600; PMCID: PMC7300657.
  4. Selvaraj V, Finn A, Lal A, Khan MS, Dapaah-Afriyie K, Carino GP. Baricitinib in hospitalised patients with COVID-19: A meta-analysis of randomised controlled trials. EClinicalMedicine. 2022 Jul;49:101489. doi: 10.1016/j.eclinm.2022.101489. Epub 2022 Jun 3. PMID: 35677732; PMCID: PMC9163705.
  5. Kalil AC, Patterson TF, Mehta AK, Tomashek KM, Wolfe CR, Ghazaryan V, Marconi VC, Ruiz-Palacios GM, Hsieh L, Kline S, Tapson V, Iovine NM, Jain MK, Sweeney DA, El Sahly HM, Branche AR, Regalado Pineda J, Lye DC, Sandkovsky U, Luetkemeyer AF, Cohen SH, Finberg RW, Jackson PEH, Taiwo B, Paules CI, Arguinchona H, Erdmann N, Ahuja N, Frank M, Oh MD, Kim ES, Tan SY, Mularski RA, Nielsen H, Ponce PO, Taylor BS, Larson L, Rouphael NG, Saklawi Y, Cantos VD, Ko ER, Engemann JJ, Amin AN, Watanabe M, Billings J, Elie MC, Davey RT, Burgess TH, Ferreira J, Green M, Makowski M, Cardoso A, de Bono S, Bonnett T, Proschan M, Deye GA, Dempsey W, Nayak SU, Dodd LE, Beigel JH; ACTT-2 Study Group Members. Baricitinib plus Remdesivir for Hospitalized Adults with Covid-19. N Engl J Med. 2021 Mar 4;384(9):795-807. doi: 10.1056/NEJMoa2031994. Epub 2020 Dec 11. PMID: 33306283; PMCID: PMC7745180.
  6. Marconi VC, Ramanan AV, de Bono S, Kartman CE, Krishnan V, Liao R, Piruzeli MLB, Goldman JD, Alatorre-Alexander J, de Cassia Pellegrini R, Estrada V, Som M, Cardoso A, Chakladar S, Crowe B, Reis P, Zhang X, Adams DH, Ely EW; COV-BARRIER Study Group. Efficacy and safety of baricitinib for the treatment of hospitalised adults with COVID-19 (COV-BARRIER): a randomised, double-blind, parallel-group, placebo-controlled phase 3 trial. Lancet Respir Med. 2021 Dec;9(12):1407-1418. doi: 10.1016/S2213-2600(21)00331-3. Epub 2021 Sep 1. Erratum in: Lancet Respir Med. 2021 Oct;9(10):e102. PMID: 34480861; PMCID: PMC8409066.
  7. Ely EW, Ramanan AV, Kartman CE, de Bono S, Liao R, Piruzeli MLB, Goldman JD, Saraiva JFK, Chakladar S, Marconi VC; COV-BARRIER Study Group. Efficacy and safety of baricitinib plus standard of care for the treatment of critically ill hospitalised adults with COVID-19 on invasive mechanical ventilation or extracorporeal membrane oxygenation: an exploratory, randomised, placebo-controlled trial. Lancet Respir Med. 2022 Apr;10(4):327-336. doi: 10.1016/S2213-2600(22)00006-6. Epub 2022 Feb 3. Erratum in: Lancet Respir Med. 2022 Feb 11;: PMID: 35123660; PMCID: PMC8813065.
  8. RECOVERY Collaborative Group. Baricitinib in patients admitted to hospital with COVID-19 (RECOVERY): a randomised, controlled, open-label, platform trial and updated meta-analysis. Lancet. 2022 Jul 30;400(10349):359-368. doi: 10.1016/S0140-6736(22)01109-6. Erratum in: Lancet. 2022 Oct 1;400(10358):1102. PMID: 35908569; PMCID: PMC9333998.
  9. Biddle K, White J, Sofat N. What is the full potential of baricitinib in treating patients with COVID-19? Editorial. Expert Review of Clinical Immunology 2022;18(6):545-549.
  10. EMA. Productinformatie Olumiant®. Via: https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/olumiant-epar-product-information_nl.pdf. Geraadpleegd op 17-07-2022.
  11. Stichting Werkgroep Antibioticabeleid. Medicamenteuze behandeling voor patiënten met COVID-19 (infectie met SARS-CoV-2). Versie 01-12-2021. Via: https://swab.nl/nl/covid-19#top. Geraadpleegd op 23-09-2022. 
  12. National Institute for Health and Care Excellence. COVID-19 rapid guideline: managing COVID-19. Versie 14-07-2022. Via: https://www.nice.org.uk/guidance/ng191. Geraadpleegd op 23-09-2022.
  13. Wolfe CR, Tomashek KM, Patterson TF, Gomez CA, Marconi VC, Jain MK, Yang OO, Paules CI, Palacios GMR, Grossberg R, Harkins MS, Mularski RA, Erdmann N, Sandkovsky U, Almasri E, Pineda JR, Dretler AW, de Castilla DL, Branche AR, Park PK, Mehta AK, Short WR, McLellan SLF, Kline S, Iovine NM, El Sahly HM, Doernberg SB, Oh MD, Huprikar N, Hohmann E, Kelley CF, Holodniy M, Kim ES, Sweeney DA, Finberg RW, Grimes KA, Maves RC, Ko ER, Engemann JJ, Taylor BS, Ponce PO, Larson L, Melendez DP, Seibert AM, Rouphael NG, Strebe J, Clark JL, Julian KG, de Leon AP, Cardoso A, de Bono S, Atmar RL, Ganesan A, Ferreira JL, Green M, Makowski M, Bonnett T, Beresnev T, Ghazaryan V, Dempsey W, Nayak SU, Dodd LE, Beigel JH, Kalil AC; ACTT-4 Study Group. Baricitinib versus dexamethasone for adults hospitalised with COVID-19 (ACTT-4): a randomised, double-blind, double placebo-controlled trial. Lancet Respir Med. 2022 Sep;10(9):888-899. doi: 10.1016/S2213-2600(22)00088-1. Epub 2022 May 23. PMID: 35617986; PMCID: PMC9126560.
  14. Rijksoverheid. Coronadashboard. Via: https://coronadashboard.rijksoverheid.nl/. Geraadpleegd op 21-08-2022.
  15. Lim ZJ, Subramaniam A, Ponnapa Reddy M, Blecher G, Kadam U, Afroz A, Billah B, Ashwin S, Kubicki M, Bilotta F, Curtis JR, Rubulotta F. Case Fatality Rates for Patients with COVID-19 Requiring Invasive Mechanical Ventilation. A Meta-analysis. Am J Respir Crit Care Med. 2021 Jan 1;203(1):54-66. doi: 10.1164/rccm.202006-2405OC. PMID: 33119402; PMCID: PMC7781141.
  16. EMA. News 29-04-2021. EMA starts evaluating use of Olumiant in hospitalised COVID-19 patients requiring supplemental oxygen. Via: https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-starts-evaluating-use-olumiant-hospitalised-covid-19-patients-requiring-supplemental-oxygen
  17. FDA. Highlights of prescribing information Olumiant®. Via: https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2022/207924s006lbl.pdf. Geraadpleegd op 01-08-2022.
  18. Jorgensen SCJ, Tse CLY, Burry L, Dresser LD. Baricitinib: A Review of Pharmacology, Safety, and Emerging Clinical Experience in COVID-19. Pharmacotherapy. 2020 Aug;40(8):843-856. doi: 10.1002/phar.2438. Epub 2020 Jul 27. PMID: 32542785; PMCID: PMC7323235.
  19. World Health Organization. Therapeutics and COVID-19: living guideline. Versie 16-09-2022. Via: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-therapeutics-2022.4. Geraadpleegd op 23-09-2022.
  20. National Institutes of Health. COVID-19 Treatment Guidelines. Therapeutic management of hospitalized adults with COVID-19. Versie 08-08-2022. Via: https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/management/clinical-management/hospitalized-adults--therapeutic-management/. Geraadpleegd op 23-09-2022. 

Auteurs

  • Erik P. Schwarz, apotheker n.p.