Fatale neuropsychiatrische bijwerkingen oseltamivir

Oseltamivir is geregistreerd voor de behandeling van influenza bij volwassenen en kinderen vanaf één jaar en voor de preventie van influenza na blootstelling aan een klinisch vastgesteld geval bij volwassenen en kinderen in de leeftijd van één jaar en ouder (Gebu 2005; 39: 133-135). Bij het gebruik van oseltamivir komen vaak bijwerkingen voor, maar deze waren in het algemeen niet ernstig. Er komen echter steeds meer bewijzen dat oseltamivir ook ernstiger bijwerkingen kan veroorzaken (Gebu 2007; 41: 48). In Gebu 2007; 41: 43 zijn enkele nieuw gemelde neuropsychiatrische bijwerkingen besproken, zoals automutilatie, delirium en verwarring. Deze bijwerkingen kwamen aan het licht in een fase IV-onderzoek dat was uitgevoerd in Japan. In tegenstelling tot Nederland wordt oseltamivir in Japan vaak voorgeschreven.
De hoofdredacteur van ons Japanse zusterblad Kusuri-no-check heeft recent een artikel geschreven over de bijwerkingen van oseltamivir waarin casuïstiek en een literatuuroverzicht wordt beschreven.1  Er worden acht casus beschreven waarbij hij werd geconsulteerd. Vijf van deze acht patiënten waren overleden: twee ten gevolge van ongelukken die waren veroorzaakt door abnormaal gedrag en drie (twee kinderen en één volwassene) overleden plotseling tijdens de slaap. Bij autopsie van één van de kinderen en de volwassene bleek sprake te zijn van ernstig longoedeem. Van de drie kinderen die overleefden was er bij een 12-jarige jongen sprake van agitatie, cyanose, bewustzijnsverlies en convulsies. Bij een 10-maanden oude baby was sprake van vertraagde ontwikkeling en mentale retardatie en een 15-jarige jongen had gedurende twee weken neuropsychiatrische bijwerkingen nadat hij een bijna volledige kuur oseltamivir had gebruikt.1
In de literatuur werden 80 casus gevonden met een letale afloop. Daaronder waren onder meer 50 casus met mors subita en acht sterfgevallen ten gevolge van ongelukken die werden veroorzaakt door abnormaal gedrag.1
Op basis van deze casus heeft de auteur een indeling gemaakt van de bijwerkingen van oseltamivir en tevens het vermoedelijke mechanisme benoemd. In de eerste plaats de plotseling optredende bijwerkingen na één of twee doseringen oseltamivir die worden veroorzaakt door het dempende effect op het centrale zenuwstelsel. Symptomen zijn hypothermie, verminderde spontane bewegingen, langzame of onregelmatige ademhaling, cyanose en longoedeem. In de tweede plaats de bijwerkingen van het vertraagde type. Deze zouden het gevolg kunnen zijn van disinhibitie of het verlies van controle door het dempende effect op het centrale zenuwstelsel, zoals abnormaal gedrag, delirium, hallucinaties en suïcide. Vertraagde reacties zouden ook kunnen worden veroorzaakt door de remming van het enzym sialidase ofwel neuraminidase, dat door oseltamivir wordt geremd en bij diverse fysiologische processen is betrokken waaronder immuunfuncties, celapoptose en het glucosemetabolisme. Symptomen kunnen zijn pneumonie, sepsis, bloedingen en hyperglykemie. In de derde plaats allergische reacties en voorts uiteenlopende bijwerkingen die in veel organen kunnen optreden.