Achtergrond. Echinacea, ook bekend als zonnehoed, is een Noord-Amerikaanse plant die in de jaren twintig van de vorige eeuw is geïntroduceerd in Europa, waar hij vooral in Duitsland werd toegepast voor de behandeling van luchtweginfecties. Voor de meest gebruikte echinaceabevattende producten worden vooral E. purpurea (rode zonnehoed, zie foto 1) en E. angustifolia (smalbladige zonnehoed, zie foto 2) gebruikt. Er zijn 12 gerandomiseerde onderzoeken verricht naar de preventie of behandeling van gewone verkoudheid met echinacea,1 maar dit zijn alle gesponsorde onderzoeken en de methodologische kwaliteit is matig tot zwak, vanwege onder meer geringe patiëntenaantallen en het gebruik van niet-gestandaardiseerde en commercieel niet verkrijgbare doseringen.2 De conclusies in systematische literatuuroverzichten en meta-analysen naar de werkzaamheid van echinacea bij de preventie of behandeling van gewone verkoudheid zijn tegenstrijdig.3-5 Dit vormde de reden voor onderzoekers de werkzaamheid van het middel opnieuw te onderzoeken.6
Foto 1. Echinacea purpurea.
Methode. Personen kwamen in aanmerking voor deelname aan het onderzoek als zij meenden een verkoudheid te hebben of te krijgen. Klachten dienden 36 uur voor de aanvang van het onderzoek te zijn begonnen en dienden te bestaan uit ten minste één van de volgende (Jackson)-symptomen7 voor het stellen van de diagnose gewone verkoudheid: nasale afscheiding, nasale obstructie, niezen of keelpijn. De overige Jackson-symptomen zijn hoofdpijn, malaise, rillerigheid en hoesten. De ernst van de symptomen werd gescoord van nul (geen) tot drie (ernstig). Bij een totaalscore van twee of meer konden personen worden ingesloten in het onderzoek.
Ingesloten personen van 12 tot 80 jaar met een nieuwe episode van gewone verkoudheid werden gerandomiseerd naar één van vier behandelcondities: geen tabletten, placebotabletten (geblindeerd), echinaceatabletten (geblindeerd) of echinaceatabletten (niet-geblindeerd).6 De onderzoekers wilden met dit onderzoek drie vragen beantwoorden: zijn er placebo-effecten aantoonbaar bij een geblindeerde versus een open behandeling, beïnvloedt de interactie tussen arts en patiënt de uitkomsten, en zijn er specifieke effecten die kunnen worden toegeschreven aan echinacea? In het nu gepubliceerde onderzoek wordt de laatste onderzoeksvraag beantwoord en de primaire uitkomstmaat was de globale ernst, waarbij de ernst en de duur tweemaal daags werden bepaald. De ernst van de respiratoire klachten werd vastgesteld met behulp van een gevalideerde vragenlijst (43 vragen, max. 7 punten per vraag, max. 301 punten, gesommeerd over de meetmomenten). Als de deelnemers gedurende twee dagen meenden dat zij niet meer verkouden waren, werden de metingen verder gestaakt. De dosering echinacea bedroeg 10,2 g gedroogde wortel van E. purpurea en E. angustifolia gedurende de eerste 24 uur en daarna gedurende vier dagen elke dag 5,1 g.
Resultaat. Er werden 719 patiënten (gem. 33,7 jr., 64% vrouw) gerandomiseerd van wie 713 het onderzoeksprotocol afrondden. De gemiddelde globale ernst van de geblindeerde en niet-geblindeerde echinaceagroepen bedroeg respectievelijk 236 en 258 punten. Voor de geblindeerde placebogroep was deze 264 en voor de groep zonder tabletten 286. Tussen de twee geblindeerde onderzoeksgroepen was er geen statistisch significant verschil in de uitkomst. De gemiddelde ziekteduur in de groepen bedroeg respectievelijk 6,34 (geblindeerde echinaceagroep), 6,76 (niet-geblindeerde echinaceagroep), 6,87 (placebogroep) en 7,03 (geen tabletten) dagen, alle niet-significante verschillen. Ook in de secundaire uitkomstmaten waren er geen significante verschillen tussen de groepen.
Conclusie onderzoekers. Er was geen significant verschil in ernst en ziekteduur van gewone verkoudheid tussen personen behandeld met echinacea en placebo. De resultaten van dit onderzoek ondersteunen niet de mogelijkheid dat de hier gehanteerde dosering van echinacea het verloop van gewone verkoudheid in belangrijke mate kan beïnvloeden.
Foto 2. Echinacea angustifolia.
Plaatsbepaling
Dit onderzoek toont dat behandeling van gewone verkoudheid met echinacea geen significante verbetering geeft van het verloop en de klachten in vergelijking met geblindeerde placebo's of geen toediening van medicatie. De onderzoekers zijn echter van mening dat de absolute winst, namelijk een halve dag kortere ziekteduur, geen reden kan zijn de nulhypothese van geen verschil te aanvaarden dan wel te verwerpen, aangezien er een trend is te zien in de richting van verbetering met echinacea. Deze redenering doet denken aan promotionele activiteiten: 'Draai de gebruikelijke bewijslast om: als u geen verschil vindt, onderzoek dan de mogelijkheid of er een trend waarneembaar is.' De onderzoekers vonden op het primaire eindpunt van hun onderzoek geen statistisch significant verschil tussen de onderzoeksgroepen, waarmee de nulhypothese (er is geen verschil tussen de behandelgroepen) niet kan worden verworpen en geconcludeerd moet worden dat er geen verschil is tussen echinacea en placebo.
Vastgesteld kan worden dat dit onderzoek geen statistisch significante en klinisch relevante effecten van echinacea op het verloop en de klachten van gewone verkoudheid heeft getoond. Het is wenselijk dat de uitkomsten worden bevestigd in een ander onafhankelijk onderzoek.
Literatuurreferenties
2. Giles GT, et al. Evaluation of Echinacea for treatment of the common cold. Pharmacotherapy 2000; 20: 690-697.
3. Shah SA, et al. Evaluation of echinacea for the prevention and treatment of the common cold: a meta-analysis. Lancet Infect Dis 2007; 7: 473-480.
4. Linde K, et al. Echinacea for prevention and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev 2006: CD000530.
5. Caruso TJ, et al. Treatment of the common cold with Echinacea: a structured review. Clin Infect Dis 2005; 40: 807-810.
6. Barrett B, et al. Echinacea for treating common cold. Ann Intern Med 2010; 153: 769-777.
7. Jackson GG, et al. Acute respiratory diseases of viral etiology. VII. Present concepts of the common cold. Am J Public Health Nations Health 1962; 52: 940-945.
8. Anoniem. Echinacea for the common cold [summaries for patients]. Ann Intern Med 2010; 153: I-43.
