Achtergrond. A Hot Topic is de ondertitel die KNO-arts J.B. van Rijswijk zijn proefschrift heeft meegegeven.¹ Dat mag letterlijk zo zijn, want capsaïcine is het hete bestanddeel van rode peper en wordt lokaal toegepast. Figuurlijk past de ondertitel niet, want deze op een natuurlijk ingrediënt gebaseerde behandelwijze lijkt wat aan de aandacht te zijn ontsnapt.
Niet-allergische, niet-infectieuze en niet-seizoensgebonden ('perennial') rinitis wordt idiopathische rinitis (IR) genoemd, na uitsluiting van bekende oorzaken, zoals geneesmiddelenbijwerkingen, (rino)sinusitis, neuspoliepen en andere anatomische afwijkingen. De oorzaak van de dikwijls ernstige en langdurige neusklachten bij deze aanzienlijke restgroep patiënten met IR is onbekend.
Capsaïcine heeft elders een bescheiden toepassing gevonden als crème (0,025-0,075%) bij de 'off-labelbehandeling' van neuropatische pijn (Gebu 2007: 41: 90). De werking daarbij wordt toegeschreven aan langdurige desensibilisatie van afferente zenuwvezels.
Methode. In een reeks fraai opgezette placebogecontroleerde onderzoeken werd het therapeutisch effect en de veiligheid van intranasale capsaïcinespray onderzocht bij patiënten met langbestaande en hinderlijke klachten van IR, bij wie alle oorzaken van chronische rinitis zorgvuldig waren uitgesloten.
Resultaat. Vijfmaal intranasale toediening van capsaïcine op één dag met steeds één uur interval bleek een snel effectieve behandeling, die bij controle tot negen maanden na de behandeling een significante en klinisch relevante verbetering van klachten gaf vergeleken met placebo. Er werden geen veranderingen gevonden in de onderzochte veiligheidsparameters (reuk, bloeddruk, hartslag).
Met immunohistologisch onderzoek van neuslavages en slijmvliesbiopsieën bij patiënten en controlepersonen voor en na behandeling werd aannemelijk gemaakt dat ontstekingscellen geen rol spelen bij de pathogenese van IR. Ook op lange termijn was er geen effect van intranasaal capsaïcine op ontstekingscellen en evenmin een verandering in de dichtheid van zenuwweefsel ontstaan. Ontstekingscellen spelen derhalve waarschijnlijk geen rol in het werkingsmechanisme van capsaïcine en evenmin bij de etiologie van IR.
Conclusie onderzoeker. Peper werkt goed bij IR.
Ge-Bu Plaatsbepaling
Dit onderzoek geeft harde gegevens over de werkzaamheid van capsaïcine bij een restgroep van patiënten met idiopathische rinitis, een aandoening met een onduidelijke pathofysiologie. Omdat de diagnose bij uitsluiting wordt gesteld, kunnen er mogelijk meerdere etiologische factoren zijn. Evenmin is duidelijk hoe capsaïcine precies werkt. De meest waarschijnlijke verklaring is dat desensibilisatie van pijnreceptoren plaats vindt. Dat deze therapie nog niet in de NHG-Standaard 'Allergische en niet-allergische rhinitis' wordt vermeld (Gebu 2006; 40: 130-131), komt mogelijk door overlap van publicatieperiode en omdat deze therapie alleen is onderzocht in de tweede lijn.² Niettemin lijkt er voor deze behandelwijze een plaats te zijn bij patiënten met IR die niet reageren op corticosteroïdeneusspray. Omdat voor de indicatiestelling specialistisch KNO-onderzoek nodig is en het gebruikte doseringsschema met voorafgaande lidocaïneverdoving meestal in dagbehandeling zal worden toegediend, zal deze behandeling voorlopig zijn voorbehouden aan de tweede lijn. Dat kan anders worden bij een doseringsschema met een nog gunstiger balans van tolerantie en effect. Waar de farmaceutische industrie niet geïnteresseerd zal zijn in niet-patenteerbare producten, kan de bereiding van de sprayvloeistof eenvoudig in iedere (ziekenhuis)apotheek plaats vinden.* Ten slotte gelden voor capsaïcine bij de off-label indicatie idiopathische rinitis de richtlijnen voor het voorschrijven en afleveren van geneesmiddelen buiten de geregistreerde indicatie (Gebu 2000; 34: 139-147).
* Capsaïcine 0,1 mmol/L, opgelost in 3 ml alcohol 96% en verdund in NaCl 0,9% tot 1 L. oplossing. Daarvan vijf keer om het uur 0,27 ml in ieder neusgat sprayen, vijf keer om het uur na lokale verdoving en decongestie van het neusslijmvlies.
Literatuurreferenties
- Rijswijk JB van. Capsaicin in Idiopathic Rhinitis. A Hot Topic. [Proefschrift] Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam, 2005. (inf: www.knoverflakkee.nl).
- Sachs APE, et al. NHG-Standaard Allergische en niet-allergische rhinitis. Huisarts Wet 2006; 49: 254-265.
