Atypische antipsychotica en het risico van plotse hartdood

Ons Franse zusterblad La Revue Prescrire heeft recent bericht over psychiatrische aandoeningen en het gebruik van isotretinoïne (Roaccutane®).1 Isotretinoïne is een stereo-isomeer van tretinoïne en wordt toegepast bij de behandeling van acne. Het precieze werkingsmechanisme is niet bekend, maar het gebruik leidt tot afnemen van de talgproductie en de talgkliergrootte. Isotretinoïne dient alleen te worden voorgeschreven door artsen met uitgebreide ervaring in de behandeling van ernstige vormen van acne.2
Eind 2007 heeft de Franse registratieautoriteit 'Agence française de sécurité sanitaire des produits de santé' (Afssaps) gemeld dat zij 15 meldingen van geslaagde suïcide en 20 meldingen over suïcidepogingen heeft ontvangen over patiënten die isotretinoïne gebruikten. Deze meldingen zijn tussen 1985 en 2007 ontvangen, waarbij werd opgemerkt dat de suïcides vooral patiënten betrof met een psychiatrische voorgeschiedenis, zoals depresssie.3
In maart 2007 heeft de Amerikaanse registratieautoriteit Food and Drug Administration (FDA) de aandacht gevestigd op de psychiatrische bijwerkingen van isotretinoïne, evenals op de teratogeniciteit van het middel.4 Tussen 1982 en mei 2000 heeft de FDA 37 meldingen van suïcide ontvangen (24 tijdens het gebruik en 13 na het staken van de behandeling), alsmede 110 ziekenhuisopnamen voor depressie, suïcidale gedachten of suïcidepogingen, en 284 meldingen van depressie zonder ziekenhuisopname.5
In 2000 heeft de firma Roche wereldwijd 1.247 meldingen van stemmingsstoornissen ontvangen (waaronder 23 gevallen met een positieve 'rechallenge'), 120 psychotische reacties (waaronder 20 gevallen met een positieve 'rechallenge'), en 168 meldingen van suïcidaal gedrag (waaronder 64 doden).6
In het voorjaar van 2007 bevatte het publiekelijk toegankelijke deel van het gegevensbestand van de Britse farmacovigilantie 1.562 meldingen betreffende isotretinoïne, waaronder 463 gevallen van psychiatrische aandoeningen en 38 doden, waarvan 25 suïcides.7
De exacte rol van isotretinoïne bij de beschreven psychiatrische aandoeningen is moeilijk vast te stellen, vooral ook omdat ernstige acne tevens psychologische gevolgen voor de patiënten kan hebben. In de praktijk dient de rol van isotretinoïne te worden heroverwogen als zich psychische aandoeningen voordoen tijdens behandeling.1
In de Nederlandse IB-tekst van isotretinoïne is onder de paragraaf bijwerkingen opgenomen dat er een risico bestaat op suïcide, suïcidale gedachten, psychotische reacties, depressie, agressie, angst en stemmingswisselingen. In het gegevensbestand van het Nederlandse Bijwerkingen Centrum Lareb waren op 20 januari 2009 35 meldingen van psychische aandoeningen opgenomen, afkomstig van 24 patiënten. In vier gevallen was er sprake van suïcidale gedachten, eenmaal werd een geslaagde suïcide gemeld (www.lareb.nl).
Gezien deze ernstige bijwerkingen dient men isotretinoïne bij voorkeur niet voor te schrijven aan patiënten met een psychiatrische voorgeschiedenis. Isotretinoïne heeft een zeer lange uitscheidingshalfwaardetijd (19 uur). Suïcides kunnen ook optreden na het staken van het gebruik. Derhalve zal de patiënt na het staken van isotretinoïne nog regelmatig moeten worden gezien.